Voor het zomerreces moet een nieuwe regering aantreden, een regeringsverklaring afleggen en daarover in debat gaan met de Tweede Kamer, zegt PVV-leider Geert Wilders in het debat over de formatie.

De kabinetsploeg gaat vervolgens aan de slag met de uitwerking van het hoofdlijnenakkoord. “Dat kan een tijdje duren. Rond het begin van het nieuwe parlementaire jaar zal dat af moeten zijn.”

Wilders voorziet in augustus of september, misschien tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen na Prinsjesdag, een debat over het zogeheten regeerprogramma. Het zomerreces begint vrijdag 5 juli.

Premierskwestie heeft haast, volgens Wilders

Het antwoord op de premiersvraag heeft flinke haast, zegt Wilders. Die vraag wordt volgens de PVV-leider “morgenvroeg, acuut, meteen” besproken. Hij baalt ervan dat Ronald Plasterk zich heeft teruggetrokken als kandidaat na negatieve berichten over patenten die hij heeft geclaimd. “Het zou volgens mij een geweldige minister-president zijn geweest”, aldus Wilders.

Het is zeer ongebruikelijk dat een regeerakkoord op tafel ligt, zonder dat bekend is wie de premier wordt. Normaal wordt die functie vervuld door de leider van de grootste partij, in dit geval Wilders dus. Maar daar hadden de VVD en NSC moeite mee. De vier partijen hebben afgesproken dat al hun partijleiders in de Tweede Kamer blijven. "Veel had voorkomen kunnen worden als de leider van de grootste partij de premier had kunnen worden", zegt Wilders hierover.

Hiernaar gevraagd zei Wilders niet alsnog een gooi te willen doen naar het premierschap. Hij wil zich houden aan de afspraken die hij hierover heeft gemaakt met VVD, NSC en BBB. Die zouden eerst van gedachten moeten veranderen, maar dat ziet de PVV-leider niet gebeuren.

Na het debat wordt oud-informateur Richard van Zwol naar verwachting de nieuwe formateur. Hij krijgt wat Wilders betreft de taak om binnen vijf weken een nieuwe kabinetsploeg samen te stellen. Normaal gesproken wordt de formateur ook de premier, maar dat is nu niet zo.

Minister voor Migratie in nieuw kabinet

Het nieuwe kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB krijgt een minister voor Migratie, liet NSC-leider Pieter Omtzigt woensdag tevens weten. Asiel en migratie vallen tot dusver onder een staatssecretaris onder de minister van Justitie en Veiligheid.

Migratie was een belangrijk onderwerp tijdens de campagne. Geert Wilders verklaarde tijdens de informatie dat het voor zijn PVV het belangrijkste onderwerp was. VVD-leider Dilan Yeşilgöz zei onlangs dat het haar een goed idee lijkt als een PVV'er verantwoordelijk wordt voor het migratiedossier.

Het nieuwe rechtse kabinet moet nog worden samengesteld door beoogd formateur Richard van Zwol. Over de minister-president spreken de vier partijen donderdag. Het is de bedoeling dat de nieuwe regeerploeg voor de helft uit buitenstaanders zal bestaan.

Klimaatdoel blijft overeind, aldus Wilders

Het klimaatdoel om 55 procent minder broeikasgassen uit te stoten in 2030 vergeleken met 1990 blijft staan in het nieuwe hoofdlijnenakkoord, geeft Wilders toe. "Ik vrees van wel", zegt de PVV-leider op vragen hierover van Henri Bontenbal (CDA) tijdens het debat. Hier was onduidelijkheid over, omdat het doel niet werd benoemd in het hoofdlijnenakkoord.

Wilders zegt wel dat het klimaatbeleid hier en daar is bijgestuurd. Zo stelt hij bijvoorbeeld tevreden dat de verplichting is geschrapt om vanaf 2026 een nieuwe warmtepomp te installeren als de verwarmingsketel moet worden vervangen. De PVV-leider vindt het ook positief dat eerst wordt gekeken naar de ruimte voor vissers voordat windmolens op zee worden geplaatst.

Zulke besluiten zorgen ervoor dat andere maatregelen moeten worden genomen om de klimaatdoelen te halen, waarschuwt Bontenbal. "Dat zijn maatregelen die doorgaans minder fijn zijn", aldus de CDA-leider.

Dat het klimaatdoel blijft staan is voor Wilders "in ieder geval een reden om deze bewindspersoon niet te claimen als PVV".

Onenigheid over armoedebeleid komend kabinet

"Iedereen gaat erop vooruit" als de maatregelen in het hoofdlijnenakkoord werkelijkheid worden, zegt Wilders verder. In een stekelige uitwisseling met Jimmy Dijk (SP) schermt hij met de doorrekening van het Centraal Planbureau die dinsdag is gepubliceerd. "Alles gaat beter met Nederland dankzij dit kabinet, dat er nog moet komen."

Het percentage Nederlanders in armoede zou met 0,7 procentpunt dalen naar 4,7 procent, voorspelt het CPB, hoewel de berekeningen nog met veel onzekerheden zijn omgeven. "Dat betekent 800.000 mensen in honger en bijna 200.000 kinderen die geen gelijke kansen hebben", zei Dijk. Hij wees op "cadeautjes" die het kabinet ook uitdeelt aan vermogende Nederlanders, zoals belastingvoordelen bij de inkoop van aandelen. "Waarom is er niet voor gekozen het minimumloon te verhogen?"

Wilders liep juist de plannen langs die de coalitie wil nemen voor mensen met lagere inkomens, zoals het verlagen van het eigen risico en het verhogen van het kindgebonden budget. "Als je onderhandelt, geef je en neem je", voegde hij daaraan toe. Wilders zegt "ontzettend trots" op de plannen te zijn.

Dat in het akkoord niets is geregeld voor mensen met zware beroepen die vroeger met pensioen willen, vindt Dijk ook teleurstellend. "Dan is het dus blijkbaar geen prioriteit", zei de SP-leider.

Eind volgend jaar loopt de regeling af die ervoor zorgt dat mensen die langdurig zwaar werk doen recht hebben op een uitkering om de periode tot de AOW-leeftijd te overbruggen. Vakbonden FNV, CNV en VCP bereiden acties en stakingen voor een permanente regeling voor. "Ik had gehoopt iets te kunnen regelen, maar dat is niet gelukt", aldus Wilders.

Diverse zaken blijken 'vrije kwesties'

Onderwerpen waarover niets in het hoofdlijnenakkoord van de coalitie staat, zijn een "vrije kwestie" waarin de Tweede Kamer initiatief kan nemen, verwacht Wilders.

Mirjam Bikker (ChristenUnie) ondervroeg Wilders over "witte vlekken" zoals pensioenen, waar de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB nog geen afspraken over heeft gemaakt. Bikker kan ervan uitgaan dat het kabinet op zulke onderwerpen niet met eigen voorstellen komt, antwoordde Wilders. "Het kabinet heeft de handen vol aan het uitwerken van het hoofdlijnenakkoord. Wat er niet staat is per saldo een vrije kwestie. Daar kan de Kamer dus initiatief in nemen, ook de partijen die het akkoord hebben gesloten."

Als het om de "financiële plaat" gaat, is een aanpassing alleen mogelijk als de vier coalitiepartijen het daarover eens zijn, zegt Wilders even later in het debat. Bikker reageert daar verbaasd op: voor een hoop plannen die geld kosten, zoals een nieuw spoor tussen Lelystad en Groningen, is in het hoofdlijnenakkoord niet expliciet geld vrijgemaakt. "Daarmee zit het vast."

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans wijst op de witte vlekken in het akkoord. Hij wil weten of de nieuwe bewindslieden die dan zelf mogen invullen. Volgens Wilders moeten zij gaan zoeken naar meerderheden op bepaalde onderwerpen en kunnen de vier partijen niet alles met elkaar afbakenen. Hij heeft ook niet alle antwoorden hierover, omdat deze vorm van een "extraparlementair programkabinet" nieuw is. CDA-leider Henri Bontenbal wil meer duiding van kwesties die niet zijn opgeschreven in het akkoord, maar dat weigert Wilders.

Kritiek op bezuiniging op ontwikkelingshulp

De bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking van zeker 2,4 miljard euro is "moreel kwestieus", zegt Timmermans in het debat. De leider van GroenLinks-PvdA vreest "dat Nederland met de rug naar het buitenland gaat staan" en vindt dat de coalitie de armsten in de wereld "in de steek laat."

Timmermans heeft niet alleen principiële bezwaren tegen de bezuiniging, maar noemt het afbouwen van ontwikkelingssamenwerking ook "buitengewoon onverstandig". Een coalitie die migratiestromen blijvend wil terugdringen, moet er volgens hem voor zorgen dat mensen in hun geboorteland een leven kunnen opbouwen.

Uitdagingen op het gebied van migratie "kan je alleen Europees oplossen", zegt Timmermans. "Samen met andere Europese landen, niet ten koste van andere Europese landen." Inzetten op een inperking van vrij verkeer van personen binnen de EU, zoals de coalitie wil, noemt hij "onzin".

Timmermans: "Als je iets wilt doen aan asiel en migratie, begin dan aan het uitvoeren van het asiel- en migratiepact." In dat nieuwe EU-akkoord staan onder meer afspraken om mensen met weinig kans op asiel onder te brengen in detentiecentra aan de Europese buitengrens.

De leider van de grootste oppositiepartij wees er verder op dat PVV-leider Geert Wilders enkele jaren geleden in WNL op Zondag voorstelde vluchtelingen "terug de grens over te duwen". Timmermans: "Stel je voor dat Duitsland of België dat bij ons gaat doen."

LEES OOK: Dit biedt het coalitie-akkoord van PVV, NSC, VVD en BBB voor huiseigenaren: geen gemorrel aan hypotheekrenteaftrek en 4 andere punten